Ogrom informacji o COVID-19, jak z nich wyłowić to co ważne? I prawdziwe? Codziennie pytacie mnie o to w gabinecie, ale także online. Sprawdzoną wiedzę zebrałem dla Was w tym wpisie.

O koronawirusie z Wuhan

Pierwsze przypadki koronawirusa odnotowano w Wuhan, w Chinach w grudniu 2019 roku. Od tego czasu wirus rozprzestrzenił się do ponad 30 krajów, w tym w Europie oraz w USA. Wirus powoduje zapalenie płuc, jest szczególnie groźny dla osób wcześniej chorujących przewlekle.

Pierwszy przypadek 66-letniego Pacjenta odnotowano już także na terytorium Polski. Wg ostatnich informacji Pacjent czuje się dobrze.

Wirus, który powoduje zapalenie płuc, jest szczególnie groźny dla osób dorosłych chorujących przewlekle zwłaszcza na choroby układu oddechowego ( np.astma, POChP) oraz układu krążenia (np. niewydolność serca). 

Skąd się wziął?

Pierwszym ogniskiem był plac targowy owoców morza w Wuhan. Chińczycy podejrzewają pierwsze przeniesienie ze zwierzęcia na człowieka. Jest to całkiem prawdopodobne, ponieważ koronawirusy tak właśnie się zachowują – mutują, w efekcie czasem są zdolne do „przeskoczenia” ze zwierzęcia na inne zwierzę lub na człowieka. 

Obecnie jednak takie zachorowania (od zwierząt) nie są notowane, wirus przenosi się między ludźmi przez kontakt bezpośredni lub drogą kropelkową. 

Pierwszy przypadek w USA został tam zawleczony właśnie z Chin (35-latek odwiedzał rodzinę w Wuhan). To pokazuje, w jaki sposób taka choroba jak koronawirus jest przenoszona. 

WHO nadała wirusowi z Wuhan oficjalną nazwę: COVID-19 (SARS CoV-2). 

O koronawirusach ogólnie

Koronawirusy dotykają ssaki oraz ptaki. Posiadają osłonkę, w której środku znajduje się ich materiał genetyczny w formie RNA. Ich nazwa pochodzi od łacińskiego „corona”, co oznacza koronę lub wieniec. To wynik obserwacji pod mikroskopami: osłonki wirusów są jakby „ukoronowane”, wystają z nich małe struktury przypominające pętelki, żarówki. 

Koronawirusy powodują infekcje dróg oddechowych oraz przewodu pokarmowego. Zdecydowania większość z tych infekcji ma błachy przebieg: niewielki kaszel, objawy jak w przeziębieniu. Cyklicznie, co 2-4 lata pojawiają się infekcje tymi wirusami. Jedne z bardziej głośnych w ostatnich latach to wirusy SARS (2003, Chiny, mutacja wirusa wielbłądziego) i MERS (2012, Arabia Saudyjska, mutacja wirusa ssaków kotowatych). Generalnie takie infekcje obserwujemy od lat 60-tych XX. wieku. 

Nawet do 10-20% wszystkich sezonowych infekcji może być spowodowanych właśnie koronawirusami. Nie są one niczym nowym! 

Posłuchaj mojego wywiadu u MocnegoMarka:

Posłuchaj mojego podcastu:

Jak dochodzi do zarażenia COVID-19

Droga zarażenia od chorej osoby lub nosiciela do osoby zdrowiej jest typowa dla wirusów:

1. Przez bezpośredni kontakt: do ok 2 metrów odległości.
2. Droga kropelkowa – kiedy chory bądź nosiciel kaszlą lub kichają (takie kropelki z wirusem mogą wylądować na ustach lub w nosie zdrowiej osoby i być przyczyną infekcji). 
3. Przez przedmioty, z którymi miała styczność chora osoba (kropelki z wirusem znajdują się na tych przedmiotach) – obecnie uważa się, iż ta droga szerzenia się infekcji jest odpowiedzialna za bardzo mało zachorowań.
   UWAGA: edycja z dnia 18.03.2020: Pojawiły się jednak nowe doniesienia w NEJM – na plastiku wirus potrafi utrzymywać się do 72h, podobnie na stali nierdzewnej. Były to warunki laboratoryjne, niestety oznacza to jednak konieczność dezynfekcji przedmiotów i częstego mycia rąk!  
4. W ostatnim czasie pojawiły się doniesienie o możliwości zarażenia przez kontakt z wydzielinami – moczem i kałem. To może mieć istotne znaczenie w miejscach o słabej higienie, bez kanalizacji – krajach biednych.

Największe ryzyko infekcji dotyczy osób przebywających i troszczących się o Chorych: personel medyczny i oczywiście rodziny. Także osoby przebywające na zamkniętej powierzchni (statek u wybrzeży Japonii) są bardziej narażone. 

Ryzyko infekcji jest największe w okresie maksymalnych objawów choroby. Nie można jednak wykluczyć, że wcześniej także dochodzi do zarażania innych osób. 

WHO uważa COVID-19 za wirusa o znacznej zakaźności – łatwo się nim zarazić. Zwracam jednak uwagę, że dotyczy to przede wszystkim osób z bliskiego kontaktu. 

Przebieg infekcji COVID-19

Typowy przebieg infekcji koronawirlsem COVID-19 to łagodna choroba przeziębieniowa (nawet do 60% infekcji):

• kaszel, katar;
• gorączka o łagodnym do średniego przebiegu (38-39 st C);
• uczucie duszności (trudności w nabraniu powietrza). 

U Pacjenta z USA, o którym pisałem, powyżej objawy miały następujący przebieg:

• występowała podwyższona temperatura ciała (37,9 st C) oraz gorączka do 39,1 st C;
• kaszel utrzymywała się w toku całej infekcji;
• zmęczenie/osłabienie utrzymywały się przez okres całej infekcji;
• krótkotrwale występowały nudności i wymioty, ból brzucha oraz luźny stolec;
• katar pojawił się krótko w toku infekcji, 
• przyspieszona akcja serca zwłaszcza w przebiegu nasilenia objawów (>100/minutę).

Pacjent ten rozwinął niewydolność oddechową około 9. dnia infekcji, spadła mu saturacja (do ok 90%), wymagał wsparcia tlenem. Włączono wtedy leczenie antybiotykowe, a także zdecydowano o leczeniu eksperymentalnym, nastąpiła poprawa. 

Okres pojawienia się objawów – od momentu zarażenia jest to wg WHO od 2 do 14 dni. Można jednak rozważać, czy mogą to być 3 tygodnie – patrząc na pojawianie się objawów u osób poddanych kwarantannie w Japonii. 

W przypadku przebiegów poważnych pojawia się zapalenie płuc, niewydolność nerek. W ostateczności, obecnie wg danych w około 3% przypadków: śmierć.

UWAGA: WHO nie podaje aktualnie śmiertelności – jest ona nieznana, wyliczenia bazują na znanych i raportowanych przypadkach infekcji i przebiegu choroby. 

Diagnostyka COVID-19

Obecnie diagnostyka oparta jest o wystąpienie objawów (patrzy wyżej) oraz przebywanie w rejonie endemicznym występowania wirusa COVID-19 lub narażenie na bezpośredni kontakt z chorym.

Czyli łącznie: któryś z objawów lub wszystkie razem + przyjazd z Chin, Włoch północnych, etc. (lista rejonów poniżej). 

Jedynym sposobem potwierdzenia choroby jest wykonanie badania PCR – specjalnego badania genetycznego – w którym w laboratorium namnaża się materiał genetyczny wirusa (o ile jest) pobrany od Pacjenta. Badania wykonywane są tylko we wskazaniach, tylko u Pacjentów z objawami i z kontaktu – za wykonanie badań odpowiada oddział/poradnia chorób zakaźnych. 

Nie ma szybkich testów na obecność COVID-19!

Leczenie?

Koronawirusa leczymy, jak inne infekcje wirusowe – objawowo, wspomagająco. Pacjent powinien być nawadniany, podawane są leki przeciwgorączkowe oraz przeciwkaszlowe. Konieczna jest izolacja.

Co z tym ibuprofenem?

Europejska Agencja ECDC nie wydała jasnych zaleceń. Raczej można go stosować, zwłaszcza u dzieci (które objawy mają słabsze, infekcje przechodzą lepiej). Czekamy na więcej danych.

W przypadku ciężkiego przebiegu konieczna jest hospitalizacja i leczenie zapalenia płuc i ewentualnej niewydolność nerek – podaje się często antybiotyki (infekcji wirusowej o poważnym przebiegu często towarzyszą dodatkowe infekcje bakteryjne), w USA wykorzystuje się terapię eksperymentalną z wykorzystaniem leku remdesivir – jest nowym lekiem przeciwwirusowym (analog nukleotydów). 

Szczepionka?

Obecnie nie ma szczepionki przeciw COVID-19. Trwają prace.

Faktyczne zagrożenie

Pytacie mnie, jak poważne jest zagrożenie. Oto zestawienie wirusa COVID-19 z grypą. Możecie sami wyrobić sobie opinię.

Aktualna lista krajów, w których odnotowano potwierdzone zachorowania na COVID-19 jest dostępna na stronie ECDC.

Aktualna interaktywna mapa świata:

• https://qap.ecdc.europa.eu/public/extensions/COVID-19/COVID-19.html

Aktualna dane zawsze tutaj: https://www.ecdc.europa.eu/en

Co zalecam jako lekarz rodzinny?

Obecnie mamy sezon grypowy, jak co roku okolica lutego to szczyt liczby zachorowań. Jako lekarz rodzinny zdecydowanie zalecam:

• Coroczne szczepienie siebie i Bliskich przeciw grypie! 
• W przypadku stwierdzenia objawów infekcji górnych dróg oddechowych (grypa, przeziębienie) stosowanie leków zgodnie ze wskazaniami swojego lekarza (w tym leków przeciwgrypowych, jeśli je przepisano). Dodatkowo w razie infekcji:
  • odpoczynek,
  • nawadnianie
  • i izolację od innych osób.
  • Nie wychodź do pracy ani na zakupy, staraj się ograniczyć kontakt z członkami rodziny, zwłaszcza małymi dziećmi, kobietami w ciąży, seniorami i osobami chorymi przewlekle. 
• Dbaj o higienę rąk!!! Myj ręce często, regularnie i po każdym kontakcie z innymi osobami lub przebywaniu w miejscach publicznych, przez min 20 sekund, wodą z mydłem. Stosuj środki do odkażania dłoni. 
• Przebywałeś w rejonie infekcyjnym? Masz objawy (kaszel, gorączka, duszność)? Postępuj według wskazań GIS: zgłoś się na izbę przyjść szpitala zakaźnego. Informacje o najbliższym miejscu znajdziesz pod numerem telefonu miejscowego SANEPIDu. 
• Śledź zalecenia GIS (Główny Inspektor Sanitarny) – można im ufać! 

Jak się zabezpieczyć

Kilka szybkich porad:

1. Unikaj kontaktu z osobami chorymi (także na przeziębienia, grypę sezonową).
2. Dla Chorych: zasłaniaj usta i nos, zwłaszcza kichając i kaszląc!
3. Nie ma wskazań do używania maseczek. Nie zaleca ich CDC. Maseczki dostępne na rynku nie chronią przez zarażeniem wirusem. Maseczkę mogą zastosować osoby chore (!!!) aby nie kaszel i nie kichać na innych – ale i to rozwiazanie ma wady (np. zdejmując maseczkę masz kontakt z wydzieliną z niej, czyli powinieneś potem umyć ręce).
4. MYJ ręce (ponad 20 sekund) i dezynfekuj je (preparaty na bazie alkoholu)!!!
5. Używaj preparatów do dezynfekcji przedmiotów (np. telefonu, okularów). 
6. Unikaj dotykania dłońmi: ust, nosa, oczu. 
7. Jesteś chory? Przeziębiony? Zostań w domu!

Dla podróżujących

Granice zostały zamknięte. W najbliższym czasie można spodziewać się powolnego ich otwierania. Śledź wpisy na moim blogu, śledź także serwis prowadzony przeze mnie związany ze zdrowie podczas podróży:

• Zdrowie na wakacjach – www.zdrowienawakacjach.pl

Aktualne komunikaty dla podróżujących znajdziesz tutaj: 

• https://gis.gov.pl/kategoria/aktualnosci/
• https://wwwnc.cdc.gov/travel/notices/warning/novel-coronavirus-china

Literatura i linki

Uważaj, skąd czerpiesz informacje. Nawet radio, telewizja i gazety podają nie do końca sprawdzone informacje. Korzystać z oficjalnych źródeł (WHO, CDC, GIS).

Całość mojego materiału oparta jest o literaturę medyczną, naukową i wytyczne oraz zalecenia instytucji medycznych – krajowych i miedzynarodowych. Dokładam starań, by informacje te były aktualne. Pamiętaj, że najświeższe informacje znajdziesz na stronie Głównego Inspektora Sanitarnego:

• GIS: gis.gov.pl
• GIS – zasady postępowania: https://gis.gov.pl/aktualnosci/zasady-postepowania-z-osobami-podejrzanymi-o-zakazenie-nowym-koronawirusem-2019-ncov/ 
• Centrum Kontroli i Prewencji Chorób USA (CDC) o koronawirusie: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/index.html 
• Międzynarodowa Organizacja Zdrowia (WHO) o koronawoirusie: https://www.who.int/health-topics/coronavirus 
• WHO video o koronawirusie (po angielsku): https://www.youtube.com/watch?v=mOV1aBVYKGA&t= 
• Testowany nowy lek przeciwwirusowy: https://www.nih.gov/news-events/news-releases/nih-clinical-trial-remdesivir-treat-covid-19-begins 
• Utrzymywanie się wirusa na powierzchniach i przedmiotach – artykuł w NEJM: https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMc2004973
• Kwarantanna – co ma zrobić pracownik? https://kadry.infor.pl/kadry/indywidualne_prawo_pracy/odpowiedzialnosc_prawa_i_obowiazki/3615648,Polecenie-sluzbowe-wykonywania-pracy-w-domu-w-przypadku-powrotu-z-podrozy-sluzbowej-z-kraju-objetego-epidemia-koronawirusa.html 
• Kwarantanna – kto wystawia zwolnienie (tak, inspektor sanitarny):
  http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20140001632/O/D20141632.pdf
• Kto jest najbardziej zagrożony i dlaczego warto się izolować: wywiad dla Radia „Twoje radio” https://twojeradio.fm/kwarantanna-musi-dotyczyc-takze-dzieci-czesto-sa-to-cisi-nosiciele.html